Muzea
W siedzibie Welskiego Parku Krajobrazowego udostępnione są dwa muzea – Muzeum Przyrody i Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa.
Muzea czynne są od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00. Wstęp do muzeów jest bezpłatny.
Lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży szkolnej odbywają się po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu (tel. 23 698 10 36 wew. 2).
Muzeum Przyrody
Muzeum Przyrody funkcjonuje od lutego 2007 roku, na powierzchnię wystawową zaadaptowano poddasze siedziby Parku. W Muzeum prezentowane są trzy główne typy ekosystemów: leśny, wodny oraz pól i łąk mozaikowatego krajobrazu rolniczego. Umieszczono je w czterech dioramach stanowiących kombinację dających się wyodrębnić w krajobrazie ekosystemów i ukazują ciągłość tych środowisk. Taki sposób aranżacji ekspozycji pozwolił zaznaczyć istnienie stref ekotonowych występujących w naturze. Zgromadzono tu eksponaty prezentujące najczęściej spotykane zwierzęta w faunie Welskiego Parku Krajobrazowego oraz zielniki zawierające m.in. wiele chronionych gatunków roślin, jak również ekspozycję skał wraz z mapą, dzięki której istnieje możliwość określenia pochodzenia poszczególnych minerałów.
Centralna część ekspozycji, wykorzystująca istniejące belkowanie i załamania płaszczyzn dachu, przedstawia zwierzęta zasiedlające opuszczone zabudowania, strychy, stodoły oraz zaciszne poddasza. Umieszczone są tu takie zwierzęta, jak: kuna domowa, nietoperz i jerzyki. Eksponaty umieszczone w muzeum są dziełem dr Janusza Dynowskiego z Olsztyńskiego Muzeum Przyrody. Spreparowane zwierzęta to najczęściej osobniki padłe w sposób naturalny bądź na skutek nieszczęśliwego wypadku (w wyniku zderzenia z samochodami, ogrodzeniami, liniami energetycznymi).
Ekspozycja archeologiczna
Muzeum Przyrody mieści również część ekspozycji etnograficznej prezentującej walory kulturowe terenu Welskiego Parku Krajobrazowego, która poświęcona jest wczesnemu średniowieczu i przedstawia zabytki istniejącej niegdyś na tych terenach kultury staropruskiego plemienia Sasinów. Głównym elementem ekspozycji jest makieta grodziska. Ekspozycja archeologiczna w 2016 roku została wzbogacona o artefakty archeologiczne kultury wielbarskiej. W trakcie budowy drogi ekspresowej S51 odkryto cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej pochodzące z przełomu er – 80 r. n.e.
Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa
Ustawa o ochronie przyrody na podstawie, której utworzono Welski Park Krajobrazowy przewiduje obok zachowania na swym terenie wartości przyrodniczych również ochronę wartości kulturowych. Te ostatnie zadanie stanowi ważny obszar działań w sferze upowszechniania kultury oraz pracy dydaktycznej i wychowawczej. Wychodząc naprzeciw ogólnemu zainteresowaniu dziedzictwem kulturowym w siedzibie Welskiego Parku Krajobrazowego oddano do użytku w 2001 roku Muzeum Etnograficzne.
Każdy naród posiada swoją historię i kulturę tworzoną przez kolejne pokolenia. Dziełem różnych narodów jest współczesna cywilizacja. Dla naszego regionu pogranicza kulturowego jest to szczególnie istotne by zachować w pamięci mieszkańców ich tożsamość kulturową. Muzeum w Jeleniu prowadzi wieloraką działalność na polu edukacji regionalnej, podkreślając przynależność terenu Parku do rejonu etnograficznego Ziemi lubawskiej, który często mylnie określany jest Mazurami bądź Warmią.
W muzeum znajduje się stała ekspozycja sprzętów gospodarstwa wiejskiego. Zebrane przedmioty dla starszych osób to wspomnienie ich dzieciństwa i dawnego życia, natomiast dla młodszego pokolenia jest lekcją jak dawniej wyglądało życie na wsi. Zgromadzono tu niemal 400 różnych przedmiotów, w tym m.in. stare żelazka na duszę i węgiel, maglownice, przyrządy do wydobywania torfu, narzędzia rolnicze, wyposażenie dawnej sali szkolnej, liczne dokumenty, pieniądze oraz stare fotografie wartościowych pod względem historycznym budynków i innych obiektów budowlanych z terenu Welskiego Parku Krajobrazowego. Prezentowane ekspozycje przyczyniają się do zachowania w pamięci wartości kulturowych tego regionu oraz stanowią interesującą atrakcję.
Należy wspomnieć o dziedzictwie niematerialnym ziemi lubawskiej jakim jest gwara lubawska. W tym zakresie Park prowadzi działania mające na celu zachowanie jak również dokumentację wymierającej gwary poprzez publikację słownika, dostępnego na stronie internetowej Parku w zakładce „Słownik”.
